اکستازی را از لحاظ وابستگی و اعتیادآور بودن می توان هم ردیف کوکایین، مورفین و یا هروئین دانست. حتی یک بار مصرف اکستازی باعث ایجاد وابستگی واعتیاد در مصرف کننده می شود و در برخی موارد حتی منجر به مرگ نیز می گردد.

اکثر مواد توهم زا و روانگردان به صورت شیمیایی در آشپزخانه های غیر مجاز تولید می گردند و در بیشتر موارد بخاطر عدم وجود هیچ گونه استاندارد و یا نظارتی، از ترکیبات ناخالص و داروهای فاسد در تولید این مواد توهم زا استفاده می کنند که با مصرف آن، فرد را گرفتار عارضه ها و پیامدهای جسمانی و روانی جبران ناپذیری می کند.

نام های اکستازی

اکستازی با نام های اکس، قرص شادی، دلفین، فراری، صلیب، هپی، تویوتا و دلار در میان نوجوانان و جوانان ایرانی شناخته شده است. متاسفانه مصرف این قرص ها در مهمانی ها و جشن ها رواج پیدا کرده است.

ویژگی های ظاهری اکستازی

اکستازی از نظر ظاهری در قالب قرص، با رنگ های گوناگون و در بسته بندی های متفاوتی عرضه می شود که بسته به نوع آن قیمت های متفاوتی نیز دارند.

اکستازی خالص به صورت کریستاله هایی سفید رنگ می باشد. که بویی مانند کپک دارد. طعم اکستازی بسیاری تلخ است. همچنین اکستازی حلال در آب می باشد. قرص های اکستازی با رنگ بندی های قرمز و قهوه ایی و اشکالی حک شده به صورت "ایکس یا ایی" ناخالصی دارند.

اکس چیست؟

قرص‌های اکس، ترکیب جدید نیست. نخستین بار در سال ۱۹۱۲ یک شرکت داروسازی آلمانی به‌نام مرک، با هدف ساخت ترکیباتی برای کنترل و مهار اشتها در افراد چاق، این ماده را تولید کرد. اما به علت عوارض ناشی از آن، تا اواخر دهۀ ۱۹۷۰ از رده خارج شده و استفاده از آن به تعویق افتاد. در این زمان، روان‌شناسان و روان‌پزشکان، MDMA را داروی مناسبی برای درمان اختلالات روانی و عاطفی، معرفی کردند که باز مصرف آن ممنوع شد. این محصول در دهۀ ۱۹۸۰ از انبار کارخانه‌ها خارج شد و مورد استفاده متقاضیان خیابانی خود قرار گرفت. در سال ۱۹۸۵، دولت آمریکا، مصرف این ترکیب را ممنوع اعلام کرد و مطالعات انجام شده در مورد حیوانات آزمایشگاهی در سال ۱۹۸۶، آثار مخرب قرص‌های اکس را بر سیستم عصبی نشان داد. اما هم‌چنان این ماده در میهمانی‌های شبانه به‌عنوان نوع جدیدی از مواد مخدر مورد استفاده قرار گرفت. اکس خالص، پودری سفید متشکل از کریستال‌های ریز است. از این پودر بوی کپک به مشام می‌رسد. در صورت وجود ناخالصی، اکس به‌رنگ‌های قرمز و قهوه‌ای نیز دیده می‌شود.اکس یک ماده ترکیبی است و مثل حشیش، نیکوتین یا تریاک از گیاه گرفته نمی‌شود، بلکه یک ماده شیمیایی است که در آزمایشگاه به‌طور غیرقانونی تولید می‌شود. تولیدکنندگان این قرص، مواد شیمیایی گوناگون را به آن اضافه می‌کنند از جمله کافئین، دکسترومتورفان (شربیت ضد سرفه)، آمفتامین و حتی کوکایین. بنابراین درجه خلوص قرص‌های اکس همواره مورد سوال است. این آزمایشگاه‌ها بیشتر در اروپای غربی به‌ویژه کشورهایی مثل هلند و بلژیک قرار دارند. در ایالات متحده نیز چند آزمایشگاه در این زمینه فعالیت می‌کنند. اخیراً نیز سندیکای اسرائیل بازار این ماده را به دست گرفته و منبع اصلی توزیع قرص در بسیاری از کشورها به شمار می‌رود.

چگونه به‌دست می‌آید؟

نام علمی اکستازی “متیل دی اکسی مت آمفتامین” یا MDMA است که یک ماده ترکیبی روان‌گردان با ساختار شیمیایی مشابه ترکیبات آمفتامین‌ها و مواد توهم زا می‌باشد و به‌طور مصنوعی ساخته می‌شود. این ماده با نام‌هایی چون اکس، اکستاسی، اکستازی، XTC ، آدم و قرص‌های شادی‌بخش در میان جوانان و نوجوانان شناخته شده است.

طریقه مصرف اکستازی

طریقه مصرف اکستازی به صورت بلعیدنی می باشد. اکستازی را به ندرت به صورت تدخینی، تزریقی و یا استنشاقی آن را مصرف می کنند. همچنین قرص های اکستازی را با الکل مصرف نمی کنند.

متأسفانه قرص های اکستازی به شدت مسمومیت زا می باشند و هیچ گونه پادزهری برای درمان مسمومیت ناشی از مصرف آن تاکنون شناسایی نشده است.

اثرات ناشی از مصرف اکستازی

قرص های اکستازی از لحاظ ساختار و تاثیر مانند مواد روانگردان عمل می کنند. مواد شیمیایی و محرک موجود در قرص های اکستازی به گونه ای است که مصرف کننده اکستازی با هربار مصرف این قرص ها، باعث پایین آمدن میزان سرتونین مغز و بالا رفتن سرعت فعالیت سیستم عصبی و مغز فرد مصرف کننده می شود. همین امر با تکرار مصرف منجر به افسردگی شدید در مصرف کننده می گردد.

از طرفی دیگر، مواد روان گردان و توهم زای موجود در قرص های اکستازی اثر مستقیمی بر ادراک فرد گذاشته که سبب اختلالات سمعی و بصری در فرد می گردد.

با مصرف قرص اکستازی، اثرات آن حدود 15 تا 90 دقیقه بعد نمایان می شود و فرد سرخوشی و خوشحالی بیش از حدی را تجربه می کند. این احساسات چیزی در حدود دو الی سه ساعت پایدار می ماند و پس از آن به تدریج اثرات آن افت می کرده و میل مصرف دوباره در وی بالا می رود.

با چندبار مصرف اکستازی و افول این احساسات پس از زمان های اشاره شده، فرد مصرف کننده حالت های دیگری را تجربه می کند مانند اختلالات .روانی و مغزی. این اختلالات ممکن است یک شبانه روز همراه فرد مصرف کننده باشد

در صورت مصرف اکستازی چه اتفاقی می‎افتد؟

اکس خیلی سریع از سیستم گوارش فرد جذب خون شده و خود را به مغز فرد رسانده و اثرات خود را اعمال می‌کند، بنابراین مصرف پودر آن به‌صورت استنشاقی و یا تزریقی بسیار نادر است. این اثرات شامل افزایش شدید خوب بودن، افزایش انرژی، احساس تمایل برای ارتباط با دیگران، افزایش هشیاری و درک موسیقی، افزایش حس بویایی و چشایی، احساس روشنایی و تمایل برای درآغوش گرفتن و بوسیدن دیگران است.

به علت افزایش بیش از حد انرژی این افراد تمایل به رقص‌های طولانی دارند. از دیگر اثرات آن کاهش اشتها، تاری دید و گشاد شدن مردمک‌ها است که باعث می‌شود در مهمانی‌ها با وجود نور کم مجبور به استفاده از عینک‌های آفتابی در شب شوند. برخی نیز دچار قفل شدن دندان‌ها یا حرکات غیرارادی فک می‌شوند که این فک‌ زدن‌های غیرطبیعی تا ساعت‌ها ادامه می‌یابد و افراد ناچارند برای جلوگیری از این حالت آدامس مصرف کنند که نوع و میزان تأثیر مصرف اکستازی در افراد مختلف بسته به شرایط زیر متفاوت می‌باشد:

• میزان دفعات مصرف
• میزان خلوص ماده
• وضعیت روحی و جسمانی فرد
• انگیزه و موقعیت مکانی

چرا افراد به مصرف اکستازی روی می‌آورند؟

روان‌شناسان معتقدند در تمام دنیا، جوانان محروم و کسانی که با تبعیض و تحقیر روبه‌رو هستند و یا افرادی که فاقد آینده روشن می‌باشند و همچنین جوانانی که در خانواده‌های سخت‌گیر زندگی می‌کنند و یا امکانات شغلی و تفریحی مناسب ندارند، بیشتر به مصرف این مواد گرایش دارند.

دلایل بسیاری برای شروع مصرف قرص اکس در جوانان و نوجوانان وجود دارد. اما یکی از مهم‌ترین آن‌ها تصور و نگرش‌های غلط افراد نسبت به این ماده است؛ به‌ویژه آن که در محافل آن را با نام “قرص شادی‌بخش” می‌شناسند.

بسیاری از جوانان و نوجوانان به دلیل آن‌که فکر می‌کنند مصرف اکستازی شادی‌بخش است، برای فرار از تنهایی و یا مشکلات خاص این دوران به مصرف این ماده روی می‌آورند. در این بین گروه هم‌سال نیز مهم‌ترین عامل را تشکیل می‌دهند و گروه عمده‌ای از مصرف‌کنندگان اکستازی، به‌دلیل آن که مغلوب فشار هم‌سالانشان می‌شوند، این ماده را مصرف می‌کنند.

چگونه می‌توان تشخیص داد که فردی اکستازی مصرف کرده است؟

اثرات اولیه مصرف اکس تقریباً چهار تا شش ساعت در فرد باقی می‌ماند. این افراد پس از مصرف اکس، به احساسات مثبت عمیقی دست یافته و رفتارهای اجتماعی از خود نشان می‌دهند که در وضعیت طبیعی این‌گونه نبوده‌اند. آن‌ها به شدت با دیگران هم‌دلی کرده و تمایل شدیدی برای لمس یا بوسیدن اطرافیان‌شان نشان می‌دهند. بسیار آرام و احساساتی به نظر می‌رسند و نیاز کمی به غذا و خواب دارند و ممکن است ساعت‌ها بدون وقفه و احساس خستگی، تشنگی یا گرسنگی به فعالیت شدید بپردازند. از دیگر نشانه‌هایی که در این افراد دیده می‌شود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد

• خلق سرخوش و انرژی بسیار
• افزایش صمیمت و ارتباط با دیگران
• تسعیل در روابط اجتماعی
• افزایش اعتماد به‌نفس

اثرات کوتاه مدت مصرف اکستازی کدامند؟

عوارض کوتاه مدت اکس روی مصرف‌کنندگان، معمولاً بین ۲۰ تا ۳۰ دقیقه پس از مصرف نمایان می‌شود و اگر با معده خالی مصرف شود این آثار سریع‌تر بروز می‌یابند که عبارتند از:

آثار جسمی اکستازی

فردی که قرص‌های اکس را مصرف می‌کند، با احساس انرژی بسیار دچار کاهش نیاز به خواب، غذا و آب می‌شود. اکس علاوه بر اثرات مطلوبی که برای مصرف‌کنندگان دارد، ممکن است عوارض جسمانی زیادی را نیز به‌همراه داشته باشند؛ از جمله:

• تنش عضلانی
• سستی و ضعف
• دندان قروچه کردن
• حرکات غیر ارادی فک و همچینی قفل شدن چانه
• تهوع و استفراغ
• تیرگی دید
• حرکت‌های سریع چشم
• احساس سرما و لرز
• تعریق
• رعشه
• خشکی دهان
• بی‌قراری‌های حرکتی
• سردرد و سرگیجه
• غش

افزایش ضربان قلب و بالا رفتن فشار خون که این حالات ممکن است باعث حمله قلبی در فرد شود.

این اثرات معمولاً پس از ۲۰ دقیقه از زمان مصرف شروع شده و ممکن است ساعت‌ها به طول بی‌انجامند. برخی افراد پس از مصرف اکس با خارش‌های پوستی و یا دانه‌هایی شبیه جوش روی نقاط مختلف پوست‌شان روبه‌رو می‌شوند که می‌تواند زنگ خطری برای اثرات طولانی مدت این ماده روی کبد آن‌ها باشد.

آثار روانی اکستازی

تأثیرات روانی ناشی از مصرف اکس ممکن است روزها یا هفته‌ها پس از مصرف این ماده بروز نموده و مدت زیادی باقی بمانند. برخی از این عوارض عبارتند از:

• گیجی و گم‌گشتگی
• افسردگی
• مشکلات خواب
• تمرکز ضعیف
• حمله‌های وحشت‌زدگی
• بی‌قراری
• از دست دادن کنترل
• اضطراب شدید
• پارانویا (بدبینی و سوء‌ظن شدید)
• تحریف در ادراکات
• توهمات بینایی، شنوایی، لامسه
• ولع و تمایل شدید برای مصرف مجدد مواد

از آن‌جایی که شدت خلوص قرص‌های اکستازی بسیار متفاوت است، کسانی که این ماده را مصرف می‌کنند باید بدانند که احتمال داروزدگی یا مسمومیت در اثر مصرف زیاد مواد، در مورد اکستازی بسیار بالا است و دوز خیلی پایینی از این ماده نیز ممکن است در برخی افراد خطر مسمومیت را در پی داشته باشد. مسمومیت با اکستازی نیز بسیار خطرناک و کشنده است چون به ایست قلبی یا گرمازدگی شدید منجر می‌شود.

عوارض و بیماری های روحی و جسمی و در نهایت مرگ برخی از اثرات مصرف این روان گردان میباشد، پس بهتر است هرچه سریعتر برای ترک اکستازی اقدام کنید و شانس ادامه زندگی و حیات بلند مدت را برای خود و خانوادتان به ارمغان آورید.

اثرات بلند مدت اکستازی کدامند؟

تحقیقات روی عوارض بلندمدت اکس همچنان ادامه دارد. انستیتو ملی سلامت روان با مطالعه روی افرادی که مصرف اکستازی را ترک کرده بودند، دریافت که مغز این افراد با آسیب‌هایی در نواحی مربوط به یادگیری، خواب و یکپارچه سازی هیجانات روبه‌رو شده است و این نتایج حاکی از آن است که مصرف اکس می‌تواند با تخریب مناطق مختلفی از مغز باعث اختلالاتی چون افسردگی، اضطراب، از دست دادن حافظه یا آلزایمر و سایر بیماری‌های عصبی-روانی در آینده بشود.

اثرات سوء‌مصرف این ماده به اندازه‌ای خطرناک است که ممکن است در فرد ایجاد پارانویا یا حملات جنونی و توهمی کند، اثراتی که ممکن است برای همیشه در فرد ماندگار شده و به هیچ عنوان از  بین نرود.

اکس مانند دیگر مواد اعتیاد آور سیستم ایمنی بدن را به شدت تضعیف می‌کند و آسیب‌پذیری بدن را در برابر بیماری‌های عفونی و ویروسی به شدت افزایش می‌دهد. علاوه بر آن ارگان‌هایی که کار دفع مواد سمی زاید بدن مثل کلیه و کبد را بر عهده دارند دچار صدمات جبران‌ناپذیر می‌شوند.

نتایج دیگر مطالعات حاکی از آن است که اکس می‌تواند اثرات طولانی مدت روی بخش‌هایی از مغز که مسئول تفکر و حافظه هستند، ایجاد نماید. مطالعاتی که روی حیوانات صورت گرفته نشان داده‌اند که تزریق اکس در بدن حیوانات در طول چهار روز، آسیب‌های مغزی در آن‌ها تولید می‌کند که اثر آن پس از شش یا هفت سال بعد آشکار می‌گردد. همچنین این مطالعات نشان داده‌اند که برخی سلول‌های آسیب دیده مغز پس از قطع مصرف اکستازی، رشد کرده و دوباره ساخته می‌شوند، اما این رشد لزوماً در همان قسمت قبلی صورت نمی‌گیرد، بلکه در جای دیگر رشد فزاینده پیدا می‌کند که هرگز کارکرد پیشین خود را نخواهد داشت.

این حالت مانند قلمه زدن شاخه یک درخت میوه در جای دیگری است. اگرچه این شاخه هنوز زنده است و رشد می‌کند اما نمی‌تواند به اندازه درخت قبلی میوه بدهد. اگرچه مطالعاتی هنوز روی انسان‌ها صورت نگرفته، اما می‌تواند هشداری برای اثرات مخرب و طولانی مدت اکستازی روب مغز انسان نیز باشد.

اکستازی چه اثراتی روی مغز می‌گذارد؟

تحقیقات نشان داده است که مصرف اکس حتی اگر طی یک دوره کوتاه مدت باشد، آسیب‌های جدی و مخرب بلندمدتی در مغز انسان ایجاد می‌کند. اکستازی اثرات اولیه خود بر مغز را با تاثیر بر نورون‌هایی اعمال می‌کند که از انتقال دهنده عصبی به‌نام “سروتونین” برای ارتباط با سایر بخش‌های سیستم عصبی استفاده می‌کنند. سروتونین نقش اساسی و بسیار مهمی در تنظیم حالت روحی افراد، پرخاشگری، فعالیت جنسی، خواب، حافظه، یادگیری، حساسیت به درد و اشتها دارند که استفاده مکرر از اکستازی (و یا اعتیاد به آن) می‌تواند سبب از بین رفتن و تخریب سلول‌های ترشح کننده سروتونین شود و تخریب این سلول‌ها سبب اختلال در عملکردهای بدنی می‌شود (اختلال در حافظه و یادگیری، کم اشتهایی، افزایش احساس درد، افسردگی و اضطراب).

همچنین اکستازی، ساختار شیمیایی مشابه به آمفتامین‌ها داشته و می‌تواند باعث تخریب و از بین رفتن نورون‌هایی در مغز گردد که حاوی نوروترانسمیتر “دوپامین” هستند. آسیب به این نورون‌ها و کاهش دوپامین باعث اختلالات حرکتی در فرد شده که بیماری پارکینسون را به دنبال خواهد داشت. مشخصه این اختلال، عدم هماهنگی حرکتی و رعشه است که می‌تواند در نهایت به نوعی فلج تبدیل شود.

تحقیقی که در موسسه ملی سوء‌مصرف مواد (NIDA) صورت گرفت. نشان داد که مصرف مزمن اکس می‌تواند به عوارض مخربی در حافظه دیداری و کلامی فرد بی‌انجامد که حتی پس از قطع مصرف این ماده نیز پایدار خواهد ماند. آسیب به سایر کارکردهای شناختی از جمله ناتوانی در استدلال کلامی و توجه پایدار نیز گزارش شده است. البته این عوارض بستگی به میزان، نوع و درجه خلوص ماده مصرفی دارد.

اگر فردی بخواهد مصرف اکستازی را ترک کند، چه باید بکند؟

ترک اکستازی نیز همانند سایر مواد روان‌گردان نیاز به مشورت با پزشک و متخصصان مربوطه دارد. فردی که به اکستازی وابستگی پیدا کرده باشد، در صورت نرسیدن این ماده به بدن وی چار حالت‌های محرومیت از مواد می‌گردد و علائم زیر در وی بروز می‌یابند:

• خستگی و بی‌حالی
• بی‌قراری
• بی‌ثباتی عاطفی
• افسردگی
• احساس از دست رفتن شخصیت

چون اعتیاد ناشی از مصرف اکس بیشتر جنبه روانی دارد، دریافت و حمایت و مشاوره از سوی افراد متخصص نقش به‌سزایی در ترک این ماده و پیشگیری از عود آن خواهد داشت.

برنامه های توانبخشی متخصصان روانکاوی نیز این شرایط را مطرح می کنند، بنابراین شما نه تنها به دلیل وابستگی فیزیکی به مواد سمی درمان می شوید. بلکه همچنین با دلایل شروع به مصرف مواد مخدر روبرو خواهید شد. درمان به شما کمک می کند تا خودتان را بدست آورید و زندگی سالم و رضایت بخش داشته باشید.

والدین، معلمین و مشاور مدرسه می‌توانند راهنمای خوبی برای نوجوانانی که نیاز به مشاوره در این زمینه دارند، باشند. همچنین نوجوانان و کسانی که قصد کمک به آن‌ها را دارند، میتوانند از کتاب‌ها و جزوات آموزشی که با همین هدف به چاپ رسیده و در بازار موجود هستند، بهره بگیرند. فراموش نکنید که ترک خودسرانه مصرف مواد در آن‌هایی که اعتیاد شدیدی به اکستازی پیدا کرده‌اند، می‌تواند مشکلاتی را در پی داشته باشد. لذا بهتر است این افراد با اشخاص متخصص در این زمینه مشورت نمایند.

اما کسانی که مصرف تفریحی این ماده را دارند، باید هشیار باشند که اراده خود را تقویت نموده و از همین حالا آن را کنار بگذارند تا درگیر عواقب خطرناک بعدی آن نگردند. این افراد نیز در صورتی که احساس می‌کنند برای این کار به حمایت دیگران نیاز دارند، بهتر است حتماً با افراد متخصص مشورت نمایند و با کمک متخصصان در این زمینه پیشگیری از اعتیاد و باورهای غلط در مورد اعتیاد که من هیچ وقت معتاد نمی‌شوم برنامه ریزی و درمان شوند.