سم زدایی بدن

یکی از روش هایی که برای ترک اعتیاد افراد انجام شود رفع علائم ناخوشایند ترک مواد مخدر است تا باعث نشود که فرد از آن بیزار شود و از این مرحله متنفر شود . علائم ترک اعتیاد و سم زدایی از آن به عوامل مختلفی همچون دارو های مصرف شده هنگام اعتیاد ، وضعیت سم زدایی مواد ، سطح و مدت زمان مصرف ، سلامت عمومی فرد و وضعیت تغذیه او وابسته است .

سم زدایی بدن از متادون

برای این که بدن را فرد را از متادون سم زدایی کنیم در اولین روش باید مصرف متادون را برای فرد کاهش یا قطع کنیم . طبیعی است که پس از انجام این کار علائم در فرد معتاد ظاهر شود که در این مرحله هدف از دارو درمانی ، کاهش شدت علائم ترک متادون یا کاهش دوره سم زدایی می باشد .

سم زدایی بدن از تریاک

برای سم زدایی بدن از تریاک روش های گوناگونی وجود دارد که استفاده از هر روی برای فرد بیمار صحیح نیست . با استفاده از متخصص باید با توجه به طول دوره اعتیاد و مقدار مصرف مواد روش مناسب برای ترک اعتیاد و سم زدایی انتخاب گردد . تعدادی از روش های سم زدایی بدن از مواد مخدر به صورت زیر می باشد .

• سم زدایی خود به خود
• سم زدایی سریع با بستری شدن (RD)
• سم زدایی فوق سریع با بستری شدن (UROD)
• سم زدایی سرپایی با کلونیدین
• سم زدایی سرپایی با داروهای آگونیست

نکات مهم برای موفقیت در درمان اعتیاد

بنابر آنچه كه گفته شد و چنانچه می خواهید در ترك و درمان اعتیاد خود یا نزدیكان خود موفق باشید ، رعایت موارد زیر ضروری است ؛ در غیر این صورت احتمال بازگشت به اعتیاد حتمی است :

• فرد معتاد از دیدگاه پزشكی خصوصاً روان پزشكی بیمار است .
• فرد معتاد باید بخواهد و مصمم باشد كه از بلای خانمان سوز اعتیاد نجات یابد .
• ارزیابی های روان پزشكی ، روان شناختی ، شخصیتی ، جسمی و … قبل از شروع ترك و درمان ضروری است .
• بیمار و خانواده بیمار بهتر است كه در حد امكان نظریات و توصیه های روان پزشك معالج را پذیرفته و به آن عمل نمایند .
• در صورتی كه پزشك معالج صلاح می داند ، بیمار معتاد در مدت زمان مشخصی ممنوع الملاقات باشد و تمام اطرافیان و نزدیكان باید این نكته را رعایت گردد .
• مدت زمان بستری توسط پزشك معالج تعیین و مشخص می گردد و بیمار و خانواده او نباید بر خلاف آن عمل کنند .
• بعد از انجام ترک اعتیاد بیمار باید حداقل به مدت یك سال تحت نظر روان پزشك به درمان خود ادامه داده و از داروهایی كه تجویز می شود استفاده و به توصیه های او عمل نماید .
• درمان های غیر دارویی مانند روان درمانی انفرادی ، گروه درمانی ، خانواده درمانی و … اگر لازم باشد بهتر است انجام شود .
• شروع به كار ، فراهم نمودن كاری مناسب ، و بازگشت سریع فرد به كار قبلی در درمان بسیار مؤثر است .
• فعالیت های ورزشی روزانه و منظم یكی از ضروریات درمان اعتیاد است .

درمان های نگه دارنده پس از سم زدایی

پس از این که سم زدایی انجام شد درمان دراز مدت وابستگی به مواد افیونی به 2 شکل ادامه می یابد . پرهیز کامل یا پرهیز یاری شده . برای دستیابی به پرهیز کامل ، فرد معتاد تشویق می شود در مراکز درمانی به منظور یادگیری و ایجاد مهارت های زندگی عاری از هرگونه ماده مخدر ، شرکت کند . در این مراکز افراد می آموزند که چگونه از مواد مخدر دوری جویند و بدون استفاده از ماده مخدر زندگی کنند . در روش پرهیز یاری شده ، به فرد داروهایی مانند متادون یا نالترکسون داده می شود که یک آنتاگونیست مخدر است و تأثیرات لذت بخش مواد مخدر را خنثی می کند و در اصطلاح عامیانه از آن به کپسول تنفر یاد می شود .

درمان دارویی اعتیاد

در درمان اعتیاد به مواد مخدر می توان از روش های سم زدایی یا درمان نگه دارنده استفاده کرد . درمان به روش سم زدایی چندان ماندگاری ندارد و احتمال عود مجدد بسیار بالاست مگر این که با درمان های نگه دارنده یا درمان های غیردارویی (روان درمانی) همراه باشد . سم زدایی یعنی استفاده از دارو و روش های پزشکی برای خروج بدون عارضه و ناراحتی مواد مخدر از بدن فرد و رفع وابستگی جسمی به مواد مخدر . انواع روش های معمول سم زدایی ، عبارت است از :

درمان علامتی با کلونیدین 
در این روش از کلونیدین به عنوان داروی غیرمخدر در درمان استفاده می شود . این دارو با تأثیر بر گیرنده های خاصی در مغز و سایر قسمت های بدن سبب کاهش علایم ناخوشایند ترک می شود . به همراه کلونیدین داروهایی به صورت کمکی برای کاهش درد ، بهبود خواب ، کاهش علایم آبریزش بینی ، دل پیچه و … تجویز می شود . در این روش بهتر است فرد برای مدت کوتاهی به استراحت بپردازد تا علایم قابل تحمل باشد . این درمان برای مصرف کنندگان کم تا متوسط تریاک توصیه می شود .

 درمان با استفاده از داروهای مخدر
در این درمان از داروهایی همچون متادون یا بوپرنورفین می توان با روش خاصی استفاده کرد. پزشک با شیوه خاصی ، میزان مناسب دارو را تجویز می کند و سپس به تدریج ظرف حدود ٣ هفته از میزان دارو می کاهد و در نهایت آن را قطع می کند . در این روش فرد می تواند به فعالیت های روزمره خود بپردازد و علایم جسمی و روانی کمی را تجربه خواهد کرد .

سم زدایی سریع
این روش که سم زدایی سه روزه نامیده می شود ، با استفاده از داروهای مخدر و غیرمخدر با بستری کوتاه مدت بیمار صورت می گیرد . در این روش بیمار مختصری درد و ناراحتی را در روزهای اول تجربه خواهد کرد ، ولیکن در صورتی که تحت نظر پزشک مجرب انجام شود ، خطری بیمار را تهدید نمی کند . این روش برای مصارف کم تا متوسط مواد و برای کسانی که بیماری های قلبی و تنفسی ندارند ، مناسب است .

 سم زدایی فوق سریع
روش سم زدایی فوق سریع که به اختصار UROD نامیده می شود یکی از روش های ترک دادن معتادان است که در سال های اخیر توانست جای خود را در میان روش های گوناگون ترک اعتیاد در کشورمان باز کند. عمده جذابیت این روش در نظر معتادان ، گذران عوارض ناشی از ترک مواد مخدر طی بیهوشی و سرعت بالای ترک است که دوره آن را به حتی کمتر از ٥ ساعت تقلیل داده است . در این روش که تحت بی دردی و بی خوابی عمیق یا بیهوشی کامل صورت می گیرد ، با استفاده از داروهایی چون نالوکسان به ترک دادن معتادان می پردازند . یکی از تصورات غلطی که در حال حاضر توسط مراکز ارائه دهنده این خدمات تبلیغ می شود ، قطعی بودن این روش برای ترک دادن بیماران مبتلا به اعتیاد است ، اما از آنجا که پروسه ترک اعتیاد شامل مرحله ترک فیزیکی اعتیاد و جلوگیری از عود مجدد آن به مدد راهکارهای روان درمانی و گروه درمانی است ، نه این روش و نه هیچ روش دیگری را نباید به عنوان درمان قطعی اعتیاد در نظر گرفت . از دیگر دلایل استقبال از روش UROD ، نیاز فوری به منفی شدن آزمایش است . امری که از سوی این مراکز مورد تأکید و تبلیغ قرار می گیرد و معتادانی را که به دلیل قرار گرفتن در موقعیت خاص شغلی یا خانوادگی ، مجبور به انجام تست اعتیاد هستند ، به این صرافت می اندازد تا به چنین مراکزی مراجعه کنند

تمام این درمان ها با هدف تقویت انگیزه و حفظ تمایل بیمار به دوری از عادت مصرف مواد و بازگشت به زندگی عادی صورت می گیرد . اکثر بیماران معتقدند نیاز به روان شناس و مشاوره ندارند و تمام آنچه در این جلسات گفته می شود را به خوبی می دانند و فقط اگر سم زدایی شوند برای همیشه می توانند خود را حفظ کنند. شاید این حرف در موارد نادری به عمل درآید ولیکن عادت اعتیاد ریشه دارتر از آن است که یک فرد به تنهایی با تمام مشغله های ذهنی و فکری با ناآگاهی به روش های پیش گیری از عود بتواند در برابر عود مجدد اعتیاد مقاومت کند. لذا به تمامی معتادان توصیه می شود : اگر می خواهید زحمات خود و خانواده خود را هدر ندهید حتما بنا به دستور پزشک معالجتان در جلسات روان درمانی شرکت کنید یا تحت درمان نگه دارنده دارویی قرار گیرید .

علائم سم‌ زدایی ترک اعتیاد

بر اساس نتایج تحقیقی که در زمینه ترک اعتیاد به مواد مخدر انجام شده است ، قطع ناگهانی مصرف مواد مختلف با علائم متفاوتی همراه است . به علاوه تمام بیماران علائم یکسانی را در شدت برابر تجربه نمی‌کنند . علائم سم‌ زدایی ترک اعتیاد به عامل‌های زیر بستگی دارد .

• مدت اعتیاد : سوء مصرف درازمدت مواد مخدر تحمل دارویی بالایی ایجاد می ‌کند و در نتیجه علائم ترک اعتیاد شدید تر خواهد بود .
• مصرف همزمان مواد مخدر و الکل : وابستگی همزمان به مواد مخدر و الکل مجموعه علائم منحصر به فردی را ایجاد می‌ کند ، در واقع علائم مربوط به ترک اعتیاد هر ماده علائم دیگری را تشدید می ‌کند .
• مقدار مصرف مخدر در زمان شروع سم‌ زدایی : سوء مصرف دراز مدت و مداوم مواد مخدر باعث تحمل دارویی می ‌شود ؛ بنابراین مصرف کننده مخدر بیشتری مصرف می‌ کند تا همان اثرهای قبلی را تجربه کند . هرچه دوز مصرف بالاتر باشد ، علائم ترک اعتیاد (خماری) شدیدتر خواهد بود .
• وجود همزمان اختلال‌های جسمی و روانی : اگر بیمار دچار اختلال‌های روانی مانند افسردگی یا اضطراب یا عارضه‌های جسمی مانند درد مزمن باشد، این علائم در اثر قطع مصرف مواد و تحمل اضطراب و فشار شدید تشدید خواهد شد .
• نیمه عمر مواد مخدر : به طور کلی اگر ماده مخدر کوتاه اثر باشد ، علائم ترک اعتیاد در فاصله کمتری پس از آخرین بار مصرف مخدر بروز می‌یابد. اما اگر مخدر طولانی اثر باشد ، علائم محرومیت از مواد با تاخیری چندساعته شروع خواهد شد .

روش ‌های سم‌ زدایی اعتیاد به مواد مخدر

روش ‌های مختلفی برای درمان سم‌ زدایی ترک اعتیاد به یک ماده مخدر خاص وجود دارد و هر روشی برای هر بیماری مناسب نیست . متخصص هنگام انتخاب روش ترک اعتیاد به مقدار مصرف مواد ، طول دوره اعتیاد و سوء مصرف همزمان مواد دیگر توجه می ‌کند . رویکرد های مختلف سم‌ زدایی عبارت است از :

• ترک اعتیاد با قطع مصرف آنی : منظور از قطع مصرف آنی این است که بیمار مصرف تمام مواد و مخدرها را به یکباره قطع می‌کند و صرفاً برای مدیریت موارد اورژانسی ، تحت نظر پزشک قرار دارد . بیمار هیچ دارویی دریافت نمی ‌کند و بیمار باید علائم ترک اعتیاد را به طور کامل و تا آخرین لحظه تحمل کند . تحمل این روش برای بعضی مواد بسیار دشوار است و علائم محرومیت از مواد چند هفته یا حتی بیشتر استمرار دارد . حال آن که قطع مصرف آنی بعضی مواد علائم جسمی شدیدی را ایجاد نمی‌ کند .
• سم‌ زدایی کوتاه مدت : بیمارانی که ترک اعتیاد با سم زدایی را انتخاب می ‌کنند ، باید مصرف تمام مواد ، از جمله الکل را متوقف کنند . زمانی که علائم ترک اعتیاد شروع می ‌شود ، بیمار در روش سم‌ زدایی کوتاه مدت ، داروهای خاصی را برای یک دوره زمانی محدود دریافت می ‌کند . تا راحت ‌تر بتواند اعتیاد را ترک کند . برای مثال برای رفع مشکل بی ‌خوابی ، داروی خواب ‌آور غیر اعتیاد آور تجویز می ‌شود . برای آرام کردن دردهای استخوانی و عضلانی نیز مسکن تجویز می ‌شود . پزشک و پرستارانی که این داروها را به بیمار می ‌دهند ، وضعیت بیمار را تحت نظر می ‌گیرند و نیازهای وی را برآورده می‌ کنند تا بیمار حتی ‌الامکان در دوران سم ‌زدایی راحت باشد . بیمارانی که تحت درمان سم ‌زدایی ترک اعتیاد به الکل قرار دارند ، به صورت روزانه یا هنگام بروز علائم بنزودیازپین دریافت می ‌کنند . این دارو صرع و هذیان را درمان یا از آن پیشگیری می ‌کند و مصرف آن نیز خطرناک نیست . البته این دارو نباید برای مدتی طولانی مصرف شود ، بااین حال به دلیل تحمل متقابل با الکل به سم ‌زدایی ایمن اعتیاد به الکل کمک می ‌کند .
• سم‌ زدایی بلند مدت : سم‌ زدایی بلندمدت برای درمان اعتیاد به مخدر هایی مانند هروئین و داروهای مسکن و آرام ‌بخش توصیه می‌ شود . برای مثال بیمار و متخصص تصمیم می ‌گیرند که برای جلوگیری از بروز علائم غیرقابل تحمل ، متادون یا ترکیبی از بوپرنورفین و نالوکسان (ساب اکسان) مصرف شود . دوز دارو به مرور کاهش داده می‌ شود تا در نهایت به صفر برسد.

عوامل مهم در درمان سم زدایی بدن

1. از نظر سن
2. جنسیت
3. مدت زمان مصرف
4. نوع ماده مصرفی
5. دوز مصرفی فرد
6. شرایط فیزیکی و جسمانی
7. سابقه بیماری یا اختلال روانی

باید توجه داشت که نحوه درمان و سم زدایی مواد مخدر در بیمار مبتلا به اعتیاد از فردی تا فرد دیگر با توجه به عوامل مذکور متفاوت است . در واقع رویکردهای متفاوتی برای درمان و سم زدایی مواد مخدر وجود دارد که پزشک متخصص درمان را با توجه به همین موارد تشخیص داده و تجویز می کند .

کلام آخر

سم ‌زدایی و ترک ممکن است برای افرادی که به شدت به ماده ‌ای وابسته هستند، مشکلاتی غیر قابل حلی به نظر آیند . مواد مخدر و الکل می ‌توانند وابستگی ‌های شدیدی در بدن ایجاد نموده که غلبه بر علائم ترک آنها کاری مشکل باشد . اعتیاد نه تنها شامل اعتیاد جسمی ، بلکه دربرگیرنده یک اعتیاد ذهنی نیز هست . این جنبه ذهنی اعتیاد می ‌تواند هنگامی که فرد در حال سپری نمودن دوره سم ‌زدایی است ، وارد عمل شود .

به طوری که شخص طی این دوره خواستار هیچ چیزی جز مصرف مواد نباشد تا بتواند از این طریق از سختی فرار کند ؛ به همین دلیل است که بسیاری از افراد درمان را ناتمام ترک می‌ کنند . با این وجود اگر سم ‌زدایی با کمک یک مرکز تخصصی بستری شبانه روزی انجام شده، و فرد اعتقاد راسخی داشته باشد که به آن متعهد بوده و گروهی از متخصصین برای کمک به ماندن وی در این مسیر حاضر باشند ، دیگر این کار عملی غیرممکن نخواهد بود.